Poznajcie polskie Malediwy

W pierwszej kolejności warto wybrać się do Parku Gródek w Jaworznie. To tutaj przez kilkadziesiąt lat funkcjonowało wyrobisko cementowni i zakład dolomitowy. Dodatkowo południowa część parku już w latach 70. służyła jako wysypisko odpadów komunalnych. Dziś jest to jedna z atrakcji regionu oraz miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców i turystów, które dzięki wyjątkowemu kolorowi wody zyskało przydomek polskich Malediwów. Park Gródek zlokalizowany jest między Pieczyskami a Ciężkowicami w Jaworznie.

Odwiedzający to miejsce mogą podziwiać głębokie parowy i urwiska skalne. Stanowią one pozostałości po istniejących tutaj przed laty wyrobiskach cementowni. Produkcja na tym terenie zakończyła się z początkiem lat 90. XX wieku, a po zakończeniu przemysłowej eksploatacji przystąpiono do działań na rzecz stworzenia unikatowej przestrzeni do rekreacji. Wybudowano nowe ścieżki i kładki, powstały altany, a wszystko zostało wzbogacone nasadzeniami roślinności. Na terenie powstały także boiska i plac zabaw.

Opolszczyzna rewitalizuje obszary poprzemysłowe

Rewitalizacja objęła także teren kamionki Piast w Opolu. Było to wyrobisko marglowe powstałe w 1906 r. w sąsiedztwie opolskiego zakładu, który funkcjonował na tym terenie do 1976 r. Sytuacja ekonomiczna i trudności gospodarcze doprowadziły do zahamowania wydobycia. Po latach, dzięki środkom z Unii Europejskiej samorząd stworzył tam wizytówkę miasta - uznaną za najlepszą przestrzeń publiczną w województwie opolskim - pojawiły się ścieżki pieszo-rowerowe, place zabaw i siłownia, park dla psów oraz całoroczne boisko ze sztuczną nawierzchnią, a także stanica dla płetwonurków.

Kluczowym elementem rewitalizacji tej przestrzeni było zadbanie o lokalną faunę. Utworzono budki dla ptaków, nietoperzy czy owadów. Prace rozpoczęto w czerwcu 2020 r., w pierwszej kolejności przystępując do usunięcia zalegającego gruzu oraz wytyczenia ciągów komunikacyjnych: pieszych i rowerowych. Obecnie największą atrakcją tego wyjątkowego obszaru jest pływający na wodzie pomost z przepiękną panoramą całego akwenu. Kamionka Piast jest dzisiaj unikatowym obiektem przyrodniczym - 75 proc. powierzchni dna porośnięte jest roślinnością.

Nie brakuje kolejnych pomysłów na zagospodarowanie terenów poprzemysłowych. W Opolu drugie życie Kopalni Bolko i terenom w sąsiedztwie przedsiębiorstwa postanowiła przywrócić Katarzyna Janczur, absolwentka Politechniki Warszawskiej i członkini zespołu JEMS Architekci. Cementownia Bolko to zespół obiektów, który działał w latach 1901-1979. W swojej pracy magisterskiej architektka zaproponowała stworzenie na terenie byłej cementowni ścian wspinaczkowych, a poddasze jednego z obiektów zamieniła na salę gimnastyczną. Parter z ujściami silosów zaprojektowała jako przestrzenie usługowe - połączone z ogólnodostępnym pasażem i targiem.

Tereny przywrócone naturze i rekreacji

Trwają również działania ukierunkowane na rewitalizację terenów po cementowni w Rejowcu Fabrycznym. Umożliwiło je podpisanie listu intencyjnego pomiędzy władzami miasta a szefami polsko-australijskiej spółki PD Co, inwestora Kopalni Jan Karski. W ramach inicjatywy ma zostać odtworzona pierwotna konfiguracja terenu. Zrewitalizowany obszar stanie się jedną z atrakcji miasta i regionu, zyskując szereg nowych funkcji.

Gigantyczne wyrobisko w sąsiedztwie zakładu zostanie zalane wodą. Należące do Cement Ożarów tereny są rekultywowane zgodnie z decyzją starosty chełmskiego - w kierunku rolnym i wodnym. Zbiornik wodny będzie miał powierzchnię aż 50 ha, dzięki czemu możliwe będzie poprawienie stosunków wodnych na tym terenie. Zgodnie z deklaracjami Cement Ożarów, łącznie zrekultywowane będą tereny o łącznej powierzchni ok. 160 ha, stając się wyjątkowym siedliskiem przyrodniczym. Zostanie również wykorzystane pozostałe 50 ha wyrobiska - powstanie tutaj farma fotowoltaiczna.

O tym, w jaki sposób o rekultywację obszarów poprzemysłowych dba Cementownia Warta, mogą dowiadywać się dzieci i młodzież, uczestnicząc w projektach edukacyjnych. Odwiedzając tereny górnicze, dzieci i młodzież mogą zobaczyć, w jaki sposób przebiegają procesy rewitalizacji. Również Dyckerhoff Polska przywraca przyrodzie dawne tereny przemysłowe. Zagospodarowanie kopalni wapienia „Zgórsko” przeprowadzono w kierunku leśnym, a obecnie ten obszar jest pełen zróżnicowanej fauny i flory oraz stanowi jeden z punktów ścieżki dydaktycznej, która biegnie przez piękne tereny doliny Bobrzy i Pasma Bolechowickiego. Analogiczny kierunek rekultywacji został wyznaczony dla terenów Kopalni Kowala.

Teren dawnego wyrobiska górniczego, położony w prawobrzeżnej części miasta Opola - pomiędzy ulicami Budowlanych i Luboszycką - został poddany rekultywacji przez Cementownię Odra. Celem było przywrócenie terenom poeksploatacyjnym ich walorów przyrodniczych. Obszar o powierzchni 17 hektarów stał się na nowo siedliskiem wielu chronionych gatunków zwierząt i roślin. Z badań, przeprowadzonych przez Katedrę Biosystematyki Uniwersytetu Opolskiego, wynika, iż na terenie wyrobiska występuje aż 45 chronionych gatunków.

Grupa Górażdże równolegle z eksploatacją sukcesywnie prowadzi rekultywację wyrobisk. W kopalni Wapienia Górażdże odbywa się ona w dwóch kierunkach - leśnym i wodnym. Skład gatunkowy nasadzeń drzew i krzewów jest dostosowany do właściwości i stopnia żyzności mas ziemnych. Przeważają gatunki pionierskie: sosna, brzoza i olsza. Rekultywowane tereny są urozmaicone oczkami wodnymi, mokradłami oraz odsłonięciami skalnymi, co zwiększa ich różnorodność przyrodniczą. W ciągu ostatnich 20 lat zrekultywowano w ten sposób ok. 300 ha, z czego 50 ha zalesiono.

Duże zmiany dotknęły również jezioro w Szczepanowie na Kujawach. Dzięki współpracy Stowarzyszenia "Witalis" z Cementownią Kujawy, doprowadzono do rekultywacji i rewitalizacji tego terenu Od września 2017 r. Stowarzyszenie "Witalis" w Szczepanowie rozpoczęło działania z Fundacją Lafarge - Wspólnie. Dzięki realizacji projektu "Przygarnij przestrzeń" zagospodarowana została pierwsza część linii brzegowej jeziora. Celem projektu było stworzenie centralnego miejsca wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Szczepanowa.

W 2018 r. za działania na rzecz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych CEMEX Polska został wyróżniony certyfikatem ekologicznym. Spółka otrzymała nagrodę za inicjatywy podjęte na terenie Kopalni Lipówka. Tym samym CEMEX Polska dołączył do grona wyróżnionych certyfikatem ekologicznym Conservation Certification, przyznawanym przez międzynarodową organizację Wildlife Habitat Council. Projekt zrealizowano na terenie dawnego wyrobiska wapienia w Rudnikach koło Częstochowy.

Celem „Kopalni przywróconej naturze” było propagowanie wiedzy na temat przyrody, a także zbudowanie społecznej akceptacji dla ochrony lokalnych zasobów przyrodniczych. Obecnie na terenie Lipówki podejmowane są liczne działania przyrodnicze i edukacyjne we współpracy z Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków i Uniwersytetem im. Jana Długosza w Częstochowie. Odwiedzający to miejsce mogą korzystać ze ścieżki, na której ulokowano stanowiska przyrodnicze i geologiczne wraz z tablicami edukacyjnymi.